วิธีแก้ปัญหา “ เด็กดื้อ”

ผศ.นพ.ชาญวิทย์ พรนภดล

หน่วยจิตเวชเด็กและวัยรุ่น ภาควิชาจิตเวชศาสตร์

คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล

ข้อควรปฏิบัติเวลาจะบอกให้เด็กทำอะไร

  • เรียกให้เด็กสนใจฟังคุณ และหันมามองคุณก่อนจะบอกให้เด็กทำอะไร เช่น “ ต้อม...มองหน้าแม่ซิ...แม่จะบอกอะไรต้อมหน่อยครับ”
  • ชมเด็กทันทีที่เด็กหันมาให้ความสนใจที่คุณ “ ดีมากครับ...ที่หันมามองแม่”
  • ให้ใช้คำพูดที่ง่าย สั้น และชัดเจนทีละคำสั่ง เช่น “ เอาล่ะ...ช่วยเอาผ้านี่ไปใส่ตะกร้าให้แม่ทีครับ”

 

สิ่งที่ควรระลึกไว้

  • สิ่งที่คุณต้องการให้เด็กทำต้องเป็นสิ่งที่เด็กทำได้ อย่าสั่งหรือคาดหวังให้เด็กทำในสิ่งที่เกินความสามารถของเด็ก
  • บอกให้เด็กทำงานทีละชิ้นเพียงครั้งเดียว ให้เวลา 5 วินาทีสำหรับเด็กในการทำตามที่คุณบอก อย่าพูดซ้ำแล้วซ้ำอีกเป็นครั้งที่ 2 หรือ 3
  • หลีกเลี่ยงการบอกให้เด็กทำงานชิ้นที่ 2 ในขณะที่เขากำลังทำงานชิ้นแรกอยู่
  • ถ้าคุณยังไม่พร้อมที่จะเด็ดขาด เอาจริงกับเด็กเวลาเด็กต่อต้านคุณ คุณก็ยังไม่พร้อมที่จะบอกให้เด็กทำอะไร

 

เมื่อเด็กเชื่อฟัง ทำตามที่คุณบอก ควรปฏิบัติดังนี้

  • ให้คำชมทันทีที่เด็กเริ่มทำตามที่คุณบอก “ ดีมากครับ..ที่น้องโจลุกมาเก็บของเล่นทันทีที่แม่เรียก..แม่พอใจมากเลย”
  • ให้คำชมอีกครั้งเมื่อเด็กทำงานที่คุณสั่งสำเร็จ “ เยี่ยมจริงๆแม่เห็นเลยว่าหนูตั้งใจล้างจานพวกนี้จนสะอาดเก่งมากคะ”
  • อย่าลืมภาษากาย !! ...แสดงความชื่นชมโดยการหอม กอด ลูบหัว ฯลฯ

 

หากเด็กไม่ทำตามสั่งภายใน 5 วินาที ทำอย่างไร

  • เริ่มนับ “ 1...2...3” (ต้องมีการคุยกับเด็กเอาไว้ตั้งแต่แรกแล้วว่า หากนับถึง 3 แล้วเด็กยังไม่ทำตามที่คุณบอก จะเกิดอะไรตามมา)
  • หากนับถึง 3 แล้วเด็กยังไม่ทำตามที่คุณบอก ต้องเอาจริง เด็ดขาดในการลงโทษตามกฎที่ตกลงกันไว้ เช่น ริบของเล่น หักค่าขนม ปิดทีวี ปิดเกม ตัดสิทธิในที่เด็กชอบ ฯลฯ อย่าดีแต่บ่น..ขู่ หรือใจอ่อน
  • เพิกเฉยหากเด็กทำท่าทางไม่เหมาะสม เพื่อเรียกร้องความสนใจ หรือแสดงความหงุดหงิดไม่พอใจ เช่น บ่น งอน ปึงปัง โวยวาย ฯลฯ

 

เด็กที่ดื้ออาจเชื่อฟังมากขึ้น เมื่อคุณพูดกับเขาด้วยน้ำเสียงที่ราบเรียบ นุ่มนวล ไม่ใช้อารมณ์ ให้โอกาสเด็กได้เลือกสิ่งที่คุณต้องการให้ทำ (แต่สิ่งที่คุณกำหนดต้องเป็นสิ่งที่คุณยอมรับได้) เช่น หากคุณต้องการให้เด็กอาบน้ำและแปรงฟัน คุณอาจจะพูดกับเด็กว่า “ โอ๋...ได้เวลาอาบน้ำ แปรงฟันแล้วครับ...แม่ให้เลือกเอาว่าโอ๋จะอาบน้ำก่อน หรือแปรงฟันก่อนดีครับ” หากเด็กไม่ยอมเลือกอะไรเลย เตือนเด็กอีกครั้งว่าบทลงโทษของเราสำหรับเด็กที่ไม่เชื่อฟังคืออะไร โดยใช้คำพูดทำนองนี้ “ แม่รู้แล้วว่าโอ๋ยังไม่อยากอาบน้ำตอนนี้ แต่มันได้เวลาที่โอ๋ต้องอาบแล้ว หากโอ๋เลือกที่จะไม่อาบน้ำตอนนี้ แม่ก็จำเป็นต้องทำตามกฎที่เราคุยกันไว้..............”